خطبه ی 88 مرتضی علی

ترجمه خطبه ۸۸

(به نقل برخى از شارحان، این خطبه در سال ۳۶ هجرى پس از قتل عثمان در مدینه ایراد شد)

عوامل هلاکت انسانها

پس از ستایش پروردگار، خدا هرگز جبّاران دنیا را در هم نشکسته مگر پس از آن که مهلت‏هاى لازم و نعمت‏هاى فراوان بخشید، و هرگز استخوان شکسته ملّتى را باز سازى نفرمود مگر پس از آزمایش‏ها و تحمّل مشکلات. مردم در سختى‏هایى که با آن روبرو هستید و مشکلاتى که پشت سر گذاردید، درس‏هاى عبرت فراوان وجود دارد. نه هر که صاحب قلبى است خردمند است، و نه هر دارنده گوشى شنواست، و نه هر دارنده چشمى بیناست. در شگفتم، چرا در شگفت نباشم از خطاى گروه‏هاى پراکنده با دلایل مختلف که هر یک در مذهب خود دارند نه گام بر جاى گام پیامبر صلّى اللّه علیه و آله و سلّم مى‏نهند، و نه از رفتار جانشین او پیروى مى‏کنند، نه به غیب ایمان مى‏آورند و نه خود را از عیب بر کنار مى‏دارند، به شبهات عمل مى‏کنند و در گرداب شهوات غوطه ‏ورند، نیکى در نظرشان همان است که مى‏پندارند، و زشتى‏ها همان است که آنها منکرند. در حل مشکلات به خود پناه میبرند، و در مبهمات تنها به رأى خود تکیه مى‏کنند، گویا هر کدام، امام و راهبر خویش مى‏باشند که به دستگیره‏هاى مطمئن و اسباب محکمى که خود باور دارند چنگ مى‏زنند.

........

آب حیات:

من یادم می آید اول بار که این خطبه رو خواندم تا صبح روز بعدش بیدار بودم! دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادن..

مماشات: 

مماشات یعنی همراهی کردن با کسی در رفتار و گفتگو، سهل گرفتن، کوتاه آمدن. ری اکشن هایم در برابر ناهنجاری های فردی همیشه با مماشات همراه بوده است. بواسطه ی مطالعات روانشناسی ام فقط فرد حاضر و کج رفتاری اش رو نگاه نمی کردم، بلکه به گذشته اش هم توجه می کردم. به محیطی که در آن بزرگ شده بود. به تدریج فهمیدم که زیاده روی در این نوع رفتارها که به نوعی مماشات محسوب می شود، هم طرف رو نسبت به عقاید فکری خودمان به اشتباه  می اندازد  و هم اینکه  پایه های فکری خودمان رو سست می کند.

فهم بسی رفت و نبودش طریق:

اینکه تا 40 سالگی سعی کنم سلمان وار مطالعات و بررسی های گسترده داشته باشم تا به یک همگرایی قابل قبولی برسم ،تا چند ماه پیش قوت داشت. این  کم و بیش ده سال چگونه سپری شود؟ با این پیش زمینه ی فکری حتما حجم مماشات بیشتر خواهد شد و  صرفا محدود به حوزه ی روانشناسی نخواهد شد. بعضا تو همین راه لگد های سنگینی از اطرافیان خودمون خواهیم خورد.

ما سه نوع رفتار را در برخورد با دیگران پیش خواهیم گرفت. تهاجمی ،قاطعانه و تدافعی. علاوه بر مواردی که پیش تر ذکر شدند خیلی از مماشات ها بواسطه ی برخورد تدافعی و ترس ماست جهت ایجاد یک حاشیه ی امن و سپر محکم در برابر ضربت های دیگران  برای خودمان  ایجاد کنیم و  من هم اکنون نمی توانم منکر این قضیه شوم . برای من وقت آن رسیده هست که بگویم اگر ضربت های دیگران رو  تحمل نکنیم و صرفا تدافعی باشیم بعدها به نوعی دیگر ضربه خواهیم خورد. پس چه بهتر که این ضربت ها سهم ریشه های فکری ما باشد نه سهم شل گرفتن های ما.

"در حل مشکلات به خود پناه میبرند":

خب دوستانی که مطالعاتی پیرامون اگزیستانسیال داشته اند طبیعتا این قسمت از خطبه مکث خواهند کرد. نیت مهم هست و نمی شود تلاش های روانشناسان داخلی و خارجی  در این حوزه را نادیده گرفت. بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران آقای خمینی اشاره کرده بودند که"خیلی از معمم ها هستند که دنیا رو به تعفن می کشند"(کلیپ سخنرانی موجود هست). تندروری ها مخصوصا نسبت به حوزه ی ظریفی مث اگزیستانسیال که دائما در مورد دلبستگی،تنهایی، آرامش و امثالهم صحبت می کند دور از انصاف هست و نمی توانید بگویید ضمانت اجرایی ندارد و آنها که به تعفن کشیده اند دستان شما رو خالی گذاشته اند. خدا هم با"لااکراه فی الدین" اش به نوعی گفته است که حاضر نیست به اجبار موی کسی را بکشد و وارد بهشت کند ولی حاضر هست  انسان با اختیار خودش وارد جهنم شود. دوستانی که متوجه اگزیستانسال نمی شوند بهتر هست  چند پستی که قبلا در موردش نوشتم را بخوانند.چند کتاب معرفی شد که اگر بخوانید تا حدودی خط مشی این حوزه برایتان مشخص می شود. اگزیست با "من" و "معنی" خیلی سروکار دارد. به نظر من اگزیستانسیالیست یه دختری هست حساس و پر از احساس و هنوز نمی توانم بطور کامل نظر برخی ها رو بپذیرم که می گویند این دختر بکل فاقد عقل هست(هر دو مفهومی که فلاسفه  از عقل برایمان فرستادند) در معارف اسلامی وقتی به تفاوت حیوان و انسان اشاره می شود و بحث عقل مطرح می شود مثال معروفی رو می آوردند. انسان دقیقا بخاطر همین عقلش پرخوری می کند و حیوان به خاطر نداشتن همون عقل، پرخوری نمی کند و این تمثیلی هست که در ذهنم نگه خواهم داشت و روزهای آتی احتمالا ذهنم، آرامش بعد از کم خوری و آرامش بعد از مطالب اگزیستانسیالیستی را با هم مقایسه خواهد کرد.